Un dos cambios máis importantes do novo periodo da PAC (2023-2027) vai ser a aplicación dos requisitos medioambientais. Neste artigo, elaborado polo técnico Andrés Castro, explícasenos como vai ser esa nova arquitectura verde (condicionalidade reforzada, ecoesquemas e agroambientais) e analiza polo miúdo a proposta que temos enriba da mesa do Ministerio para os ecoesquemas (podes descargar o texto completo en castelán na icona que atoparás no remata da páxina).
A evolución da PAC e as súas sucesivas reformas ao longo do tempo sempre procuraron enfocar/disfrazar as súas políticas cun halo de protección medioambiental, fracasando unha vez máis nos seus obxectivos. Isto é así porque as pequenas granxas familiares, que son as que poderían manter eses sistemas agrícolas mais sustentables e “verdes”, desapareceron na súa maioría ou deixáronse levar polo modelo do agronegocio e da agroindustria.
No anterior período viamos como se introducían no primeiro piar “condicións” para poder manter o volume de ingresos desta axuda, o coñecido pago verde, greening, ecoloxización ou pago para prácticas beneficiosas para o clima e o medio ambiente, que consistía nun pago anual por hectárea admisible vinculada a un dereito de pago básico, sempre e cando se respectasen unhas determinadas prácticas ambientais que dependían da estrutura da granxa.
Estas prácticas eran tres: diversificación de cultivos (en función das terras de cultivo e do seus cultivos), o mantemento dos pastos permanentes existentes (limitación á transformación dos pastos permanentes a outros usos) e a implantación de superficies de interese ecolóxico nas granxas (% mínimo de cultivos fixadores de nitróxeno e/ou barbeitos en función da superficie de terras de cultivo das granxas).
Neste novo período, as políticas van a máis, sendo as tres prácticas contempladas no anterior período obrigatorias, e non vinculadas a ningún pago adicional, xa que se integran dentro da nova condicionalidade “reforzada” que, lembramos, é de obrigado cumprimento para todas aquelas persoas que reciben pagos directos da PAC.
O 11 de decembro de 2019, a Comisión Europea presentou o Pacto Verde Europeo (EU Green Deal - EUGD), unha folla de ruta para facer de Europa o primeiro continente climaticamente neutro en 2050 impulsando a economía, mellorando a saúde e a calidade de vida da cidadanía, protexendo a natureza e non deixando atrás ninguén.
Dentro desta folla de ruta, establecéronse unha serie de obxectivos ambientais que afectan directamente as persoas labregas, consistentes nunha redución de insumos e de prácticas agrícolas coa necesidade de acadar esa neutralidade climática en 30 anos. Así mesmo, a estratexia “da granxa á mesa” tamén sentou certas bases no que respecta á produción sostible de alimentos.
Así, entre outros obxectivos, de aquí a 2030 teremos que reducir ao 50% o emprego de praguicidas químicos, as vendas de antimicrobianos para animais de granxa e acuicultura e as perdas de nutrientes nos solos agrícolas, e reducir o 55% as emisións de gases de efecto invernadoiro procedentes da actividade agrogandeira. Por outra banda, teremos que acadar que, polo menos, o 25% das terras agrícolas da UE se dediquen a produción ecolóxica e que, polo menos, o 10% da superficie agraria estea ocupada por elementos paisaxísticos de gran diversidade, tendo en conta que, tamén en 2025, o 100% das zonas rurais terán que ter acceso a Internet de banda ancha de nova xeración.
Neste novo período, a UE estableceu nove obxectivos específicos para a nova PAC (e un transversal), entre os que se atopan tres referidos ao clima e o medio ambiente: adaptación ao cambio climático, protección do medio ambiente e conservación da paisaxe e da biodiversidade.
Esta serie de cambios nas políticas europeas, orientados (en teoría) cara a un desenvolvemento sostible da Unión Europea, tamén lle afectan á PAC. Neste novo desenvolvemento da PAC, establécense unha serie de modificacións orientadas ao cumprimento dos obxectivos do EUGD. Así, establécese que un mínimo do 40% dos fondos da PAC teñen que ir destinados a medidas que contribúan a acadar os obxectivos ambientais propostos.
E isto ten implicación no deseño e desenvolvemento dos plans estratéxicos de cada estado membro así como nas prácticas que terán que levar a cabo as labregas e os labregos para manter a intensidade de axuda que viñan recibindo neste período.